کهن شهر تبریز هم به سبب جایگاه تاریخی خود همواره به شهر موزه ها و خانه های تاریخی شهرت داشته است. موزه های مختلفی که هر یک به مثابه یک میراث فرهنگی در گوشه گوشه شهر حک شده اند. در این بین موزه های شهرداری تبریز نیز در مناسبت های مختلف از عید نوروزگان گرفته تا روزهای پر گردشگر تابستانی، از مهمترین نقاط گردشگری محسوب می شود.

موزه شهر و شهرداری

موزه شهر و شهرداری تبریز مهمترین نمونه از موزه های شهرداری تبریز است که به سبب موقعیت مکانی و قدمت خود همواره رکورددار بازدید گردشگران بوده است. این موزه به عنوان نخستین و تنها موزه تاریخ شهرداری‌های ایران مطرح است که پس از کشور چین، در ردیف اولین موزه‌های شهرداری‌های جهان نیز قرار دارد.

این موزه، در سال ۱۳۸۶ و همزمان با یکصدمین سالگرد تاسیس نخستین بلدیه (شهرداری) ایران در تبریز و در ۸۰۰ متر مربع و با هزینه یک میلیارد و صد میلیون ریال راه اندازی شده ‌است. موزه شهر تبریز، شامل تالارهای مختلفی چون تالار دوربین‌های قدیمی، تالار دفاع مقدس، چاپ و نشر، فرش، هنرهای معاصر، خط و خوشنویسی، تالار حکمت و چندین تالار دیگر است.

در این تالار، فرش‌ها و قالی‌هایی با قدمت ۱۱۰ سال به نمایش گذاشته شده‌اند. ۱۲ تخته فرش موجود در این مجموعه مربوط به فرش‌هایی است که از زمان تاسیس عمارت شهرداری تبریز تا سال ۱۳۲۰ به دستور ارفع‌الملک جلیلی بافته شده و به اتمام رسیده‌ است.

همچنین در این موزه اسناد تاریخی، عکس‌های آثار، ابنیه تاریخی تبریز قدیم و پروژه‌های شهرداری، نقشه‌های قدیمی تبریز، دوربین‌های چشمی قدیمی، دستگاه نشان دهنده‌ی فیلم، زنگ ساعت برج شهرداری و … به نمایش گذاشته شده و نیز طبقه دوم آن به موزه فرش اختصاص داده شده است.

به گفته رضا خلیلی سرپرست سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز، موزه شهر و شهرداری با بازدید ۴۹ هزار و ۱۷۵ نفر تا پایان روز ۱۴ فروردین نوروز امسال، رکورد بازدید از موزه ها و اماکن تاریخی تبریز را به خود اختصاص داده است.

خانه موزه استاد شهریار

خانه یا موزه استاد شهریار در محله مقصودیه یکی از محله‌های قدیمی شهر تبریز در خیابان ارتش جنوبی واقع شده است. ساختمان فعلی موزه سومین منزلگاه استاد شهریار، شاعر معاصر ایران بوده که در سال ۱۳۴۷توسط او خریداری شده و در بیست سال پایانی عمر استاد، محل ارائه سروده های او بوده است.

 قدمت ساخت این خانه به سال‌های دهه ۱۳۳۰ باز می‌گردد و دارای زیربنایی در حدود ۲۵۰ مترمربع و مساحتی بالغ بر ۲۴۱ و شامل دو طبقه، فوقانی و زیرزمین با مصالح جدید است. خانه استاد شهریار در سال ۱۳۸۶ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره ۲۲۷۲۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

همچنین پس از افتتاح موزه در سال ۱۳۷۰، طی فراخوانی از مردم دعوت شد تا اسنادی را که از این شاعر گرانقدر در اختیار دارند، در اختیار موزه قرار دهند و در نتیجه این اقدام، مردم کلیه اسناد و مدارک مربوط را به موزه سپردند و حتی بسیاری از شاعران آذربایجان وسایلی با ارزش مانند کمانچه‌ای از کشور آذربایجان، بشقاب قدیمی شاعر زنجانی و … را به موزه اهدا کردند. بیش از ۵۰۰ قطعه از آثار و نیز وسایل شخصی شهریار شامل کتاب، دستخط و انواع یادبودها و هدایای داخلی و خارجی به همراه لوازم زندگی این شاعر تبریزی در موزه به نمایش گذاشته شده ‌است. همچنین در بخش دیگری از این خانه دست‌نوشته‌ها، یادداشت‌ها، کتاب‌ها، لوازم شخصی استاد نظیر قلم، عینک، کلاه و لوازم دیگر وی به نمایش درآمده است.

این خانه با قدمت دوره پهلوی دوم یعنی از سال ۱۳۴۷ در سال ۱۳۶۷ و بعد از درگذشت استاد، از سوی شهرداری تبریز خریداری شده و هم اکنون زیر نظر این نهاد اداره می ‌شود. منزل استاد شهریار در زیربنایی بالغ بر ۲۵۰ متر و مساحتی حدود ۲۴۱ متر در ۲ طبقه ساخته شده ‌است.

در سال ۱۳۶۷، پس از درگذشت استاد منزل مسکونی وی از سوی شهرداری تبریز خریداری شده و با توافق خانواده استاد و همکاری آن‌ها در اهدای وسایل وی به موزه ادبی استاد شهریار تبدیل شد. این موزه از آن دوران تا به امروز زیر نظر شهرداری تبریز اداره می‌شود.

خانه موزه علی مسیو

خانه علی مسیو خانه ای به جا مانده از دوره قاجار است و در تبریز، خیابان ارتش جنوبی، کوچه صدر واقع شده و به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است. علی مسیو مغز متفکر و پیشوای گمنام انقلاب مشروطیت و یکی از نخستین فعالان اجتماعیون عامیون در انقلاب مشروطه ایران است.

او از شخصیت های برجسته انقلاب مشروطه در آذربایجان و جزو رهبران فکری این جریان بود. او در سال‌های انقلاب مشروطیت، با پایه‌گذاری مرکز غیبی تبریز که می‌توان از آن به عنوان مهم‌ترین و موثرترین هسته اجتماعیون عامیون ایران یاد کرد، خدمات انکار ناپذیری انجام داده‌ است.

این خانه شامل دو حیاط با اتاق‌های جانبی در سه وجه حیاط اندرونی و در دو وجه حیاط بیرونی است. این دو حیاط به وسیله یک ورودی به هم ارتباط دارند و حیاط اندرونی با دو پله اختلاف سطح نسبت به حیاط بیرونی در ارتفاع بالاتری قرار گرفته است.

بنا شامل دو طبقه بوده و از زیرزمین ضلع غربی به عنوان ورودی خانه همسایه استفاده می شود. بنا پلان نامتقارنی دارد. از خصوصیات بارز بنا ارتباط بین حیاط‌های اندرونی و بیرونی است که فقط توسط یک دیوار از هم جدا شده‌اند، در حالی که در اکثر خانه های قدیمی مابین حیاط اندرونی و بیرونی یک فضای معماری وجود دارد.

این خانه در تاریخ ١٢ مرداد سال ١٣٨٢ به ثبت ملی رسید و حدود ١٠ سال پس از آن، یعنی در سال ١٣٩١ توسط شهرداری تبریز خریداری شد و با نام مرکز غیبی تبریز یا خانه موزه علی مسیو با به‌ نمایش‌ گذاشتن آثار باقی‌ مانده از دوران مشروطه همچون سلاح، عکس و اسناد تاریخی پذیرای بازدیدکنندگان است.

موزه مشاغل و بازار تبریز

این موزه متفاوت، با طرح و ایده ای از سوی برادران سرابی، از سوی شهرداری تبریز با هدف ترسیم مشاغل قدیمی و احیای سنت‌های تاریخی فرهنگی در کنار بازار تاریخی و در محل یخچال صادقیه این شهر ایجاد شده است.

همه آثار و اشیا این موزه، مربوط به ۱۲ شغل از یاد رفته در ۱۲ حجره بازسازی شده و طبقات دیگر به سالن اجتماعات، گالری و نمایشگاه و محل اتحادیه اصناف بازار اختصاص یافته است.

با تغییر کاربری در یخچال صادقیه، موزه بازار و مشاغل در فضایی به وسعت ۲ هزار مترمربع احداث شده که در ۴۷ پله به طرف پایین در ۲ طبقه شامل گالری مشاغل با فضاهای جنبی در طبقه همکف و گالری آب در طبقه زیرزمین طراحی و اجرا شده است.

این موزه در اردیبهشت سال ۹۶ در محدوده منطقه ۸ تبریز احداث شده که هم اکنون از موزه های شهرداری تبریز محسوب می شود.

موزه فوتبال آذربایجان

موزه فوتبال تبریز نخستین موزه فوتبال ایران است. برای نخستین بار ایده طرح این موزه از سوی ایوب نیکنام محقق و پژوهشگر تاریخ آذربایجان مطرح شد که مدت ۲۰ سال در مورد تاریخ فوتبال تبریز تحقیق کرده است. تمام اسناد، تصاویر و وسایل ورزشی موزه فوتبال آذربایجان توسط این محقق برجسته جمع آوری و به این موزه اهدا شده است.

در موزه فوتبال آذربایجان اقلام تاریخی از قبیل توپ، اسناد ورزشی، عکس، قدیمی‌ترین بلیت فوتبال در ایران، پیراهن و لباس ورزشی فوتبالیست‌های نامی آذربایجان از جمله لوازم ورزشی و فوتبالی به نمایش گذاشته شده که از این میان می‌توان به وسایل «صدقیانی»، از بنیانگذاران فوتبال در ایران که اهل تبریز بود، اشاره کرد.

همچنین چندین پیراهن تیم ملی بازیکنان تبریزی نیز در این موزه گنجانده شده است که می‌توان به پیراهن تیم ملی زنده یاد «فیروز شیخ شایانی» اشاره کرد.

این موضوع فوتبال در سال ۹۳ با حمایت شهرداری تبریز در منطقه ۶ این شهر افتتاح شد.

در کنار این موزه های با ارزش و ماندگار، خانه تاریخی نیکدل تبریز نیز به عنوان یکی از گنجینه های بیاد ماندنی شهرداری تبریز مطرح است که با ۱۶  هزار و ۹۸۱  بازدید در رتبه دوم، رکورد بیشترین بازدید گردشگران در نوروز ۹۸ را به خود اختصاص داد.

همه ساله ۲۸ اردیبهشت روز جهانی موزه ها شهروندان و گردشگران می توانند به طور رایگان و بدون خریداری بلیت از این مجموعه های فاخر و مهم دیدن کنند. امسال نیز شهرداری تبریز مانند سالهای گذشته در این روز اردیبهشتی، با فراهم آوردن این موزه های متعدد میزبان علاقمندان است.

از صبح امروز تمامی این مکان های گردشگری از موزه شهر و شهرداری گرفته تا خانه موزه استاد شهریار میزبان علاقمندانی است که در این روز بهاری موزه گردی می کنند و در میان تاریخ قدم می زنند.