کارشناسان و تحلیلگران سیاسی از همان آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین انتظار داشتند که عواقب این تحرک نظامی فراتر از قاره اروپا باشد و منطقه غرب آسیا را نیز تحت تاثیر قرار دهد. در همین راستا، «نیکلاس هیراس» کارشناس و تحلیلگر ارشد اندیشکده آمریکایی «نیولاینز» پیش‌بینی می‌کند که آمریکا به ترکیه آزادی عمل و تحرک بیشتری در این منطقه اعطا کند و همین امر تشدید حملات ترکیه علیه منطقه کردستان عراق را توجیه می‌کند.

حمله به اوکراین؛ آزمونی برای نفوذ آمریکا و روسیه در خاورمیانه

به نوشته خبرگزاری «هاوار»، تنش ها در غرب آسیا به دلیل اقدام نظامی روسیه در اوکراین تشدید شد که همزمان با خروج برنامه‌ریزی شده ایالات متحده از این منطقه در صدر اخبار رسانه‌ها قرار گرفت و به قول «لئون تروتسکی» ، سیاستمدار و نظریه‌پرداز مارکسیست در اتحاد جماهیر شوروی «شما ممکن است به خاورمیانه علاقه نداشته باشید، اما خاورمیانه به شما علاقه مند است».

به اعتقاد تحلیلگران، اقدام نظامی روسیه در اوکراین، آزمونی برای نفوذ ایالات متحده و روسیه در خاورمیانه است، در حالی که برخی دیگر این سوال را مطرح می‌کنند که با وجود عقب‌نشینی‌ها و شکست‌های آمریکا در خاورمیانه، این منطقه همچنان در مدار و منافع آمریکا قرار دارد؟

بر اساس این گزارش، آن‌چه در اوکراین اتفاق می‌افتد، تأثیرات مستقیمی بر غرب‌ آسیا دارد. در بعد اقتصادی نیز این اقدام نظامی وضعیت را بدتر کرده است، به ویژه این‌که این منطقه عمدتاً از پیامدهای موسوم به «بهار عربی» رنج می برد که دارای  تأثیرات بسیار منفی بر اقتصاد این کشورها بود.

موضع میانه کشورهای خاورمیانه در قبال تحولات اوکراین

اما در بعد سیاسی، اکثر کشورهای خاورمیانه موضع متعادلی بین روسیه از یک سو و اوکراین و غرب از سوی دیگر اتخاذ کرده‌اند، زیرا سیاست بی‌طرفی منطقه‌ای نشان‌دهنده تمایل کشورهای منطقه به عدم مداخله در بحران اوکراین و همچنین تمایل آن‌ها به عدم دیدن هیچ یک از طرفین در مناقشه آمریکایی-روسی به عنوان غالب یا مغلوب است.

گزارش‌های موجود نشان می‌دهد که کشورهای منطقه به رصد و نظارت و این‌که، کفه این ترازو به کدام طرف خواهد بود، اکتفا می‌کنند. اما اولین نشانه‌ها حاکی از آن است که آن دسته از کشورهای منطقه که به آمریکایی‌ها «اعتماد ندارند»، شروع به جستجوی جایگزین‌های اقتصادی و نظامی در روسیه و چین کرده‌اند. صرف‌نظر از ورق زدن اختلافات داخلی بین این کشورها، بسیاری از کارشناسان معتقدند که تأثیرات اقدام نظامی روسیه در اوکراین، اتحادهای «ژئواستراتژیک» جدیدی را آشکار خواهد کرد.

تلاش کشورهای منطقه برای کاهش تنش همزمان با انتخاب جوبایدن

با توجه به این محاسبات، تأثیرات بالقو‌ه‌ای بر منطقه در حال ظهور است و کشورهای خاورمیانه از زمان انتخاب جو بایدن شروع به سازماندهی کارت‌های خود کرده‌اند و گفت‌وگوهای دوجانبه را برای کاهش تنش بین خود آغاز کرده‌اند. تا جایی که ترکیه به فکر بازکردن کانال های ارتباطی با مصر، امارات، اسرائیل و عربستان سعودی افتاد و تنش بین کشورهای عربی خلیج فارس و مصر از یک سو و قطر از سوی دیگر کاهش یافت. همچنین عربستان سعودی و ایران مجموعه‌ای از گفت وگوها را در بغداد برگزار کردند.

تحلیگران و کارشناسان حوزه غرب آسیا بر این باورند که واشنگتن می خواست تنش‌ها را در منطقه آرام کند تا اقدام نظامی روسیه در اوکراین تأثیر منفی بر تلاش‌های واشنگتن برای ضربه زدن به مسکو نداشته باشد. اما اتفاقی که افتاد این است که اکثر دولت‌های عربی موضع متعادلی در قبال اقدام نظامی روسیه در اوکراین اتخاذ کرده‌اند که نشان‌دهنده کاهش نفوذ آمریکا در منطقه از یک سو و نارضایتی کشورهای عربی از واشنگتن که به سمت توافق هسته‌ای احتمالی می‌رود که ممکن است به انزوای ایران پایان دهد، این بدان معناست که تمرکز ایالات متحده با اولویتهای دولتهای عربی خلیج فارس مطابقت ندارد.

خاورمیانه اولویت کنونی واشنگتن نیست

در این راستا، «نیکلاس هیراس» محقق ارشد اندیشکده «نیولاینز» ایالات متحده در گفت‌وگوی اختصاصی با «هاوار» گفت: جنگ روسیه در اوکراین خاورمیانه را به یک موضوع جانبی برای ایالات متحده تبدیل کرده است. دولت بایدن از وضعیت جاری در خارومیانه راضی است تا بر بحران اروپا و محور آسیا متمرکز شود».

تحلیلگران بر این باورند که واشنگتن در نتیجه مشغول بودن به پرونده‌هایی که آن را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند، مانند چین و روسیه، ماموریت شکل دادن به خاورمیانه را به کشورهای منطقه خواهد سپرد.

پیش‌بینی نقش قدرت‌های منطقه خاورمیانه در آینده

در این راستا، هیراس می‌گوید: «قدرت های منطقه‌ای، به ویژه اسرائیل و امارات متحده عربی، نقش فعالانه‌ای در شکل دادن به آینده خاورمیانه ایفا خواهند کرد».

در خصوص نقش نیروهای منطقه‌ای چون ایران و ترکیه نیز معتقد است: «ایران تلاش می‌کند تا قدرتش در منطقه را تثبیت و تحکیم کند» در خصوص ترکیه نیز وی گفت: ترکیه بزرگترین منتفع از «جنگ در اوکراین» خواهد بود، زیرا «ایالات متحده در نظر دارد به ترکیه آزادی عمل بیشتری در خاورمیانه بدهد تا حمایت ترکیه برای خود علیه روسیه را حفظ کند.

تشدید تحرکات ترکیه در عراق و سوریه

این در حالی است که ترکیه از هفدهم آوریل جاری، حملات گسترده‌ای را با همکاری حزب دمکرات کردستان عراق به  منطقه کردستان آغاز کرده و اردوغان تهدید کرد که حملات اشغالی جدیدی در مناطق شمال و شرق سوریه انجام خواهد داد.

 نظامیان آنکارا به بهانه مقابله با تروریست‌های پ.ک.ک حملات هوایی خود را ادامه می‌دهند. جنگنده‌ها و بالگردهای نظامی ترکیه با این بهانه و به صورت پی‌درپی، در حال بمباران مناطق شمال عراق هستند؛ جدیداً مناطق «زاب»، «العمادیه» در استان دهوک، «جمجمال» واقع در بین استان‌های سلیمانیه و کرکوک مورد هدف حملات هوایی ترکیه قرار گرفته و جان چندین نفر از شهروندان عراقی را گرفته است.

گروه مقاومت «کتائب‌ حزب‌الله» عراق در این باره اعلام کرده بود که آنکارا مقابله با پ.ک.ک را بهانه قرار داده و  هدف اصلی‌اش از تعرض به شمال عراق، سلطه بر نفت و گاز کشور است.

علاوه‌بر این، حملات پهپادی ترکیه تا اردوگاه آوارگان در شمال عراق نیز گسترش یافته است؛ در روزهای گذشته یک منبع امنیتی عراقی از استان «نینوی» خبر داد که اردوگاه آوارگان در شهر «مخمور» هدف حمله نظامیان ترکیه قرار گرفت.

ترکیه مدت‌هاست با ادعای مقابله با حزب کارگران کردستان (پ‌.ک‌.ک) در حال نقض تمامیت ارضی شمال عراق است. پ‌.ک‌.ک که در ۳۵ سال گذشته با دولت آنکارا در تقابل نظامی است از سوی ترکیه، آمریکا و اتحادیه اروپا به عنوان گروه تروریستی شناخته می‌شود. ترکیه می‌گوید که شبه‌نظامیان حزب کارگران کردستان، مسئول مرگ بیش از ۴۰ هزار نفر از شهروندان ترکیه از جمله زنان و کودکان هستند.

این کشور عملیات‌های متعددی را تاکنون علیه شبه‌نظامیان پ‌.‌ک.‌ک در شمال عراق آغاز کرده که این اقدام همواره با واکنش شدیداللحن مقامات عراقی همراه بوده است.

آنکارا مدعی است  این عملیات پایگاه های نظامی حزب کارگران کردستان(پ.ک.ک) را هدف قرار می‌دهد، با این حال روستاییان در منطقه بارها از هدف قرار گرفتن شهرک‌های غیرنظامی خبر داده‌اند.