…بعد از پیروزی در جنگ ۴۴ روزه، قره باغ و شرق زنگزور دوره احیا را تجربه می کنند. کشور جمهوری آذربایجان ۴ سال است که به سرعت به کار ساخت و ساز در سرزمین های آزاد شده ادامه می دهد. علاوه بر اعتبارات تخصیص یافته از بودجه دولتی به مدت ۴ سال، درآمدهای اضافی نیز به کارهای عمرانی اختصاص یافت. تاکنون در مجموع ۱۲ میلیارد منات برای احیای مناطق آزاد شده و ۶٫۴ میلیارد منات در مناطق اقتصادی قره باغ و شرق زنگزور تنها در سال ۲۰۲۳ سرمایه گذاری شده است. پیش بینی می شود در سال ۲۰۲۴ آذربایجان ۲٫۴ میلیارد دلار برای احیای مناطق آزاد شده خود اختصاص دهد. همه اینها نشان می دهد که ادغام مجدد قره باغ و زنگزور شرقی در اقتصاد کشور اولویت اصلی در سال های آینده باقی خواهد ماند.
رئیس جمهور الهام علی اف در یکی از سخنرانی های خود گفت: «ما در حال بازسازی قره باغ و زنگزور هستیم، باید بازسازی کنیم. چقدر پول برای این کار لازم است، ما همه آن را با هزینه خود انجام می دهیم. هیچ کس از هیچ جا حتی یک منات به ما کمک نکرد، ما خودمان همه کارها را انجام می دهیم. ما شهرها، روستاها و ساختمانها را میسازیم و چقدر کارهای دیگر انجام خواهیم داد.»
همچنین لازم به ذکر است که جمهوری آذربایجان تجربه کافی در احیای سرزمین های آزاد شده از اشغال را دارد. حتی در کشور ما، آژانس احیا و بازسازی سرزمینها تأسیس شد که مأموریت آن تضمین هماهنگی عملیات بازسازی و ایجاد شرایط برای بازگشت آوارگان داخلی به سرزمینهای بومی خود است.
در حال حاضر عملیات بازسازی و ساخت و ساز در قره باغ و شرق زنگزور طبق برنامه در حال انجام است. ساخت و ساز ساختمان های مسکونی در حال حاضر به سرعت در حال انجام است. مکان مناطق مسکونی جدیدی که قرار است ایجاد شود مشخص می شود. همچنین مرمت آثار تاریخی بر اساس برنامه زمان بندی تهیه شده انجام می شود. توسعه بخش کشاورزی، که شرایط اسکان پایدار جمعیت و تبدیل آن مناطق به یک منطقه بسیار توسعه یافته است، در نظر گرفته شده است. صدها کیلومتر بزرگراه و پل ساخته شده، مرمت و ساخت جاده ها، پل ها و تونل ها در این مسیر ادامه دارد و در زمینه راه آهن نیز کارها ادامه دارد. در عین حال ساخت خانه ها ادامه دارد. هزاران خانواده در حال حاضر به خانه های خود بازگشته اند.
یکی از موضوعات اصلی در دستور کار دولت آذربایجان در مرحله استراتژیک جدید، به عبارت دقیق تر، یکی از ۵ اولویت ملی، تامین “بازگشت بزرگ” به سرزمین های آزاد شده از اشغال در جنگ میهنی ۴۴ روزه است. دولت قدرتمند آذربایجان عزم خود را برای تضمین “بازگشت بزرگ” پناهندگان و هموطنان آواره داخلی خود به سرزمین های آزاد شده از اشغال نشان می دهد. چارچوب راهبردی «بازگشت بزرگ» در «استراتژی توسعه اجتماعی-اقتصادی جمهوری آذربایجان در سالهای ۲۰۲۲-۲۰۲۶» که با فرمان مربوطه به امضای رئیس جمهور الهام علی اف در ۲۲ ژوئیه ۲۰۲۲ به تصویب رسید، تعریف شد. این سند تاکید می کند که اسکان پایدار جمعیت به منظور تحقق هدف “بازگشت بزرگ” به سرزمین های آزاد شده از اشغال تضمین خواهد شد. استقرار پایدار جمعیت با ایجاد پیششرطهای لازم برنامهریزیشده در سرزمینها پشتیبانی میشود.
مایه خرسندی است که علیرغم اینکه مدت کوتاهی از پایان جنگ می گذرد، شهرک سازی مناطق آزاد شده از اشغال آغاز شده است. آذربایجانی های زنگیلان، لاچین، فضولی و دیگر آبادی های اجدادی آزاد شده به شهرها و روستاهای خود باز می گردند. کارهای انجام شده در لاچین، آغدام، فضولی، کلبجر، زنگیلان، قبادلی، خوجاوند، آغدره، خوجالی و سایر مناطق با موفقیت ادامه دارد. دولت مرحله اول برنامه “بازگشت بزرگ” را تا پایان سال ۲۰۲۶، زمانی که ۱۴۰۰۰۰ آواره به سرزمین های اجدادی خود بازگردند تکمیل خواهد کرد،.
همچنین به منظور تضمین “بازگشت بزرگ”، برنامه اقدام برای ایجاد منطقه “انرژی سبز” در سرزمین های آزاد شده از اشغال در سال های ۲۰۲۲-۲۰۲۶ تصویب شد.
حوزههایی مانند معدن، متالورژی، صنایع غذایی، صنایع تبدیلی، گردشگری-تفریحی، صنایع خلاق، داروسازی، غلات، سبزیکاری، انگورکاری، پنبهکاری، میوهکاری، دامداری، طیور، زنبورداری، مصالح ساختمانی دارای پتانسیل توسعه هستند. سرمایه گذاری این حوزه ها در مناطق آزاد شده از اشغال، هم از نظر افزایش صادرات غیرنفتی و جایگزینی واردات و هم از نظر اتصال به زنجیره ارزش حائز اهمیت خواهد بود. بازسازی پس از جنگ نقش مهمی در امنیت اقتصادی کشور ما از جمله امنیت غذایی خواهد داشت. سازوکارهای مختلف تشویق سرمایه گذاری را می توان در این مناطق اعمال کرد، از جمله پارک های صنعتی و محله ها، پارک های کشاورزی و فناوری و سایر مکانیسم های ترویج سرمایه گذاری. قره باغ دارای منابع، دارایی های استراتژیک، کارایی و بازارهایی است که می تواند منافع سرمایه گذاران را جذب کند. دسترسی این منطقه به بازارهای ۸۰ میلیونی ترکیه از طریق ایران و نخجوان برای سرمایه گذاری های صادرات محور جذاب است.
تا سال ۲۰۳۰، قره باغ ۵ تا ۱۰ درصد از اقتصاد غیرنفتی آذربایجان را در اختیار خواهد داشت. ۳ فرودگاه بین المللی (زنگیلان، لاچین، فضولی) در مناطق آزاد شده فعالیت خواهند کرد. این فرودگاه ها که بخشی از پروژه های زیرساختی است که پس از آزادسازی قره باغ از اشغال به سرعت انجام شد، نه تنها از نظر اقتصادی، بلکه از نظر ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی نیز اعتبار آذربایجان را در بین کشورهای منطقه افزایش خواهد داد. اول از همه، نقش فرودگاه ها در دوره بهبود بسیار مهم است. یکی از دلایل اصلی این است که کالاهای تحویلی به این منطقه از نظر لجستیکی حمل و نقل تأثیر مثبتی در تسریع پروژههای زیربنایی و عمرانی و روند بازیابی خواهد داشت. آغاز بهره برداری از فرودگاه ها نیز بر اهمیت کریدور زنگزور می افزاید. احیای این کریدور توسعه نه تنها آذربایجان، بلکه در منطقه و همچنین چندین کشور اوراسیا را تسریع خواهد کرد.
به طور کلی، منطقه قره باغ یک محرک جغرافیایی جدید برای توسعه اقتصادی و یک مرکز رشد در آذربایجان خواهد بود.
در یک کلام، وظیفه اصلی تبدیل سریع سرزمین های پاکسازی شده از دشمن به یکی از آبادترین و زیباترین مناطق جهان است. همانطور که رئیس جمهور الهام علی اف تأکید کرد، این منطقه نه تنها برای آذربایجان، بلکه برای جهان منطقه نمونه خواهد بود: «وظیفه مهم بعدی، احیای قره باغ و شرق زنگزور است. می توانم بگویم که کارهای انجام شده در اینجا هر بازدید کننده بی طرف خارجی از سرزمین های آزاد شده را مجذوب خود می کند. زیرا کار مرمت با این سرعت پس از چنین تخریبی احتمالاً در تاریخ بی سابقه است.»
تصادفی نیست که رئیس دولت ما در رابطه با احیای قره باغ و شرق زنگزور وظیفه مهمی را برای دوره جدید تعیین کرده است. سرزمین های آزاد شده از اشغال در طول جنگ میهنی، چهره واقعی ارامنه را که اسطوره یک “ملت متمدن” را در جهان عرضه کردند، در همه جنبه ها آشکار می کند. آذربایجانی های ساکن در این مناطق به زور از خانه های خود بیرون رانده شدند و در همان زمان همه چیز ویران و با خاک یکسان شد.
لیست شهرها و روستاهای ما که در سی سال اشغال عمدا ویران شدند بسیار طولانی است. این لیست شامل نام ۹ شهر آذربایجان است. در همان زمان، ارمنستان صدها روستا را در آذربایجان به عمد ویران کرد، تمام آثار فرهنگی و مذهبی ما را ویران و غارت کرد و آنها را به نمونه های واقعی نسل کشی علیه شهرها و فرهنگ کشی تبدیل کرد. بدون شک پس از جنگ جهانی دوم، تخریب شهرهایی در این مقیاس در هیچ جای دنیا اتفاق نیفتاد. ارمنستان سعی کرد آثار مردم آذربایجان را که قرن ها در این سرزمین ها زندگی می کردند، محو کند. آغدام به حدی تخریب شده است که کارشناسان خارجی آن را «هیروشیمای قفقاز» می نامند.
زمانی که شهر فضولی از اشغال آزاد شد، ارتش آذربایجان حتی یک ساختمان امن در آنجا پیدا نکرد که پرچم ما را بر فراز آن به اهتزاز درآورد.
۶۵ مسجد از ۶۷ مسجد در سرزمین های تحت اشغال ارمنستان ویران شد و دو مسجد باقی مانده آسیب جدی دیدند. حتی قبرستان ها مورد توهین، تخریب و غارت قرار گرفت.
پس از پایان جنگ، ارمنی ها ادعا کردند که آذربایجان قادر به بازگرداندن سرزمین های آزاد شده از اشغال نیست، چندین دهه طول می کشد، اما اینطور نشد. بلافاصله پس از پایان جنگ، سراسر جهان بار دیگر شاهد عشق به سرزمین و قدرت دولت و مردم ما بود.
همچنین یادآوری می کنیم که جنگ وحشیانه ارمنستان علیه کشور ما با این واقعیت مشخص می شود که طرف مقابل عملیات پاکسازی قومی انجام داد، اقدامات تروریستی و غارتگری انجام داد و مردم غیرنظامی را هدف قرار داد. خشونت قومی فزاینده، باور به همزیستی مسالمت آمیز را از بین برده است. خشونت قومی توسط بسیاری از مردم احساس شد.
علاوه بر این، ارامنه این مناطق را مین گذاری کردند. هزاران گلوله منفجر نشده از جنگ های اول و دوم قره باغ وجود دارد و پاکسازی منطقه چندین سال طول می کشد. حتی پس از جنگ، صدها نفر نظامی و غیرنظامی کشته شده اند. مین های قرار داده شده توسط ارمنستان همچنان یک مشکل جدی است و به بهانه های مختلف از ارائه نقشه های دقیق میدان های مین خودداری می کند. در مجموع، از نوامبر ۲۰۲۰، نزدیک به ۴۰۰ آذربایجانی قربانی مین های زمینی شده اند. امروز، دولت آذربایجان درگیر کارهای ساختمانی و مرمتی در مقیاس بزرگ است و قلمرو بیش از ۱٫۵ میلیون مین و مهمات منفجر نشده به ارزش ۳۴۰ میلیون دلار را که از ارمنستان در قره باغ و زنگزور شرقی به ارث رسیده است، پاکسازی می کند و میلیاردها دلار برای بازسازی ویرانه های مناطق آزاد شده آذربایجان هزینه می شود.
البته دیر یا زود رهبری سیاسی-نظامی ارمنستان به خاطر جنایاتی که مرتکب شدند محاکمه خواهند شد. زیرا بر اساس محاسبات سازمان ملل، میزان خسارت اقتصادی ناشی از اشغال آذربایجان ۵۳٫۵ میلیارد دلار است.
علاوه بر این، بر اساس محاسبات اولیه مجموعه کارشناسی پزشکی قانونی انجام شده توسط دادسرای نظامی آذربایجان، مجموع خسارات مادی در همه جهات ۸۲۰ میلیارد دلار است.
کارگروهی به منظور ارزیابی خسارات و تلفات ناشی از اشغال سرزمین های جمهوری آذربایجان توسط نیروهای مسلح ارمنستان و محاسبه ارزش تلفات انواع اموال تشکیل شد. از جمله، خسارات به منابع سطحی و زیر سطحی آذربایجان در نتیجه تجاوزات مسلحانه ارمنستان در سالهای ۱۹۸۸-۱۹۹۴، ارزیابی و اطلاعات الکترونیکی آنها در این پایگاه میدانی ایجاد شده است که می توان بابت خسارت وارده به ارمنستان مطالبه غرامت کرد.
جاوید شاهوردیف / عضو اتحادیه عمومی مرکزی آذربایجان برای توسعه اصلاحات دموکراتیک
- نویسنده : جاوید شاهوردیف
- منبع خبر : شرح آنلاین
Monday, 10 February , 2025