بازار اقتصادی رو به راه و مشتریان پر و با قرصی دارد، اما بوی تند و تیز آن، نفس را در سینه حبس می‌کند و رفته رفته وابستگی را به مصرف دخانیات افزایش می‌دهد.

مقصودم قهوه خانه و چای خانه‌هایی است که تا همین دیروز، مکانی برای افراد سالخورده و مسن بود اما این روزها قهوه خانه‌ها کارکرد دیروز خود را از دست داده و برخی از آنها با تغییر چشمگیری در محیط، تبدیل به سفره‌خانه‌هایی شده‌اند که پاتوق جوانان به خصوص دختران، برای مصرف قلیان میوه‌ای است.

این روزها صف حضور برخی از دختران برای مصرف قلیان میوه‌ای بلندتر از صف افراد سالخورده‌ای است که در گذشته‌ها، برای نوشیدن یک استکان چای و قلیان، به قهوه‌خانه‌ها می‌رفتند.

پاتوقی برای افراد سالمند، در گذشته

یک جامعه شناس در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می‌گوید: قهوه خانه‌ها از دوره قاجار، پاتوقی برای افراد سالمند بود که به دلیل وقت گذراندن در قهوه خانه‌ها جمع شده و بحث می‌کردند، محیط نسبتاً سالمی بود اما به هیچ عنوان زنان، جوانان و نوجوانان در آنجا حضور نداشتند.

امان الله قرایی مقدم ادامه می‌دهد: حضور زنان و جوانان در این مکان‌ها زشت تلقی می‌شد چنان که اکنون هم مردم با نگاه نامناسب به قلیان فروشی‌ها و قهوه خانه‌هایی که جوانان و به خصوص دختران جوان، پا در راه پسران گذاشته و به مصرف قلیان روی آورده‌اند دارند.

رواج پدیده شوم و داشتن صدمات جبران ناپذیر برای جوانان

وی بیان می‌کند: این پدیده را می‌توان پدیده شومی تلقی کرد که من معتقدم از شهرهای بزرگ مثل تهران شروع شده و به شهرهای متعصب مانند آذربایجان هم رسوخ کرده که این صدمات بسیاری به خصوص در جوانان می‌گذارد.

سیگار و قلیان، دروازه ورود به مواد مخدر است، فردی که معتاد شد دیگر هیچ تعصبی ندارداین کارشناس مسائل اجتماعی معضلات اصلی قهوه خانه‌ها را رابطه نامشروع، باند بازی، ورود به مواد مخدر دانسته و ادامه می‌دهد: سیگار و قلیان، دروازه ورود به مواد مخدر است، فردی که معتاد شد دیگر هیچ تعصبی ندارد؛ دختران و پسران با حضور در قهوه خانه‌ها و مصرف قلیان، رابطه نامشروع، ورود به انواع آسیب‌های اجتماعی، اعتیاد، ورود به باند مواد مخدر، دزدی و هر کاری که از دستشان برآید را انجام داده و در جامعه رواج می‌دهند.

او توضیح می‌دهد: وقتی یک عده جوان در قهوه‌خانه می‌نشینند نیروی کار از بین می‌رود، وقتی نیروی کار به هدر رفت، کارخانه‌ها و اقتصاد کاملاً بهم می‌خورد، حضور یک جوان در قهوه خانه به عنوان یک سلول مخرب، باعث رواج یافتن این پدیده به سایر نقاط می‌گردد.

قرایی مقدم با بیان اینکه قهوه خانه‌ها اوقات فراغت را پر می‌کنند اما غنی نیستند به خبرنگار مهر می‌گوید: جوانان ما چون شادی ندارند و نا امید به آینده هستند ارزش‌ها و هنجارها را در جامعه فرو ریخته و دچار بیماری فرهنگی و فکری شده‌اند، تشخیص نمی‌دهند که چه چیزی خوب و چه چیزی بد است.

وجود ۴۵۰ قهوه‌خانه و چای خانه سنتی در سطح شهر

رئیس اتحادیه کباب‌پزان، سفره‌خانه و قهوه‌خانه‌های سنتی و صنوف همگن در گفت و گو با خبرنگار مهر، بر وجود نزدیک بر ۴۵۰ قهوه خانه و چای خانه در سطح شهر تأکید کرده و ادامه می‌دهد: قهوه خانه و چای خانه‌های سنتی اکثراً در داخل شهر قرار دارند.

حسن علی محمدی با اشاره بر عدم حضور بانوان در قهوه خانه و چای خانه‌های داخل شهر بیان می‌کند: قهوه‌خانه و چای خانه‌های شهر تبریز از سلامت کامل برخوردار بوده و تحت اشرافیت و کنترل کامل هستند که این اشرافیت و کنترل، با همکاری اماکن و نیروی انتظامی نیز انجام می‌گیرد که باید از زحمات بی شائبه ریاست اماکن و پرسنل تحت امر این اداره، تقدیر و تشکر کرد.

وی در پاسخ به این سوال که در برخی از سفره‌خانه‌های مستقر در بیرون از شهر، قلیان میوه‌ای برای بانوان ارائه می‌شود به خبرنگار مهر پاسخ می‌دهد: در سفره‌خانه‌های واقع در بیرون شهر که در آنها ارائه قلیان میوه‌ای صورت می‌گیرد و بانوان نیز از آن استفاده می‌کنند، وابسته به حوزه استحفاظی ما نمی‌باشد.

تعهد محضری بر عدم ارائه قلیان در سفره‌خانه‌های حوزه استحفاظی

او توضیح می‌دهد: سفره‌خانه‌هایی که در حوزه استحفاظی اتحادیه واقع شده‌اند از ارائه قلیان به طور جد خودداری می‌کنند و هم چنین در سفره‌خانه‌های واقع در حوزه استحفاظی این اتحادیه، ارائه قلیان برای مردان و حتی بانوان صورت نمی‌گیرد و تعهد محضری مبنی بر عدم ارائه قلیان در سفره خانه‌ها اخذ گردیده است.

علی محمدی در پایان بیان می‌کند: با بازدیدهای میدانی انجام گرفته از قهوه‌خانه و چای خانه‌های داخل شهر، هیچ رستوران و یا سفره‌خانه‌ای مجاز به ارائه قلیان نمی‌باشد و در صورت مشاهده ارائه قلیان در حوزه استحفاظی تبریز برخورد قاطع انجام خواهد گرفت.

افزایش میل دختران برای برابری با جنس مخالف

روانشناس بالینی در گفت و گو با خبرنگار مهر می‌گوید: بحث قهوه‌خانه‌ها در فرهنگ ایرانی، مکانی برای جمع شدن مردان برای نوشیدن یک فنجان چای و تبادل افکار و اخبار روزهایی بود که مردم دور از رسانه و شبکه‌های اجتماعی امروزی بودند و حتی گاهی در آنها نقالی و شاهنامه خوانی نیز برگزار می‌شد و همین امر، موجب حفظ فرهنگ غنی ایرانی شده بود.

روزنا اصغر نژاد ادامه می‌دهد: اما امروزه در کنار پیشرفت جوامع، بسیاری از فرهنگ‌ها، یا به تدریج از بین رفته است و یا جای خود را به فرهنگ‌های نوپا و گاهی اشتباه داده است و حال و روز خوبی برای فرهنگ‌های خوب قدیمی باقی نگذاشتند.

وی با اشاره بر پیشرفت رسانه‌ها و به خصوص شبکه‌های اجتماعی و افزایش میل دختران برای برابری با جنس مخالف به خبرنگار مهر می‌گوید: همین امر تا جایی پیشرفت کرده است که برخی دختران جامعه ما، ادعای برابری در محفل‌هایی را دارند که از قدیم الایام برای مردان مرسوم بوده است و حال می‌خواهند نوعی سنت شکنی و ادعای وجود کنند و حتی گاهی به عنوان مد در برابر همسالان مطرح کنند.

مقدمه‌ای بر ورود به مسیر پر آسیب مواد مخدر

او توضیح می‌دهد: بحث قلیان در ایران به یکی از وسایل تفریحی و سفره‌خانه‌ها به یکی از اماکن تفریحی جوانان تبدیل شده است و همین امر موجب نگرانی جامعه شناسان و روانشناسان گردیده است و از زمانی که پدید آمدند تا امروز همیشه مورد توجه حوزه‌های ذکر شده بود و جالب آنکه علیرغم تلاش مسئولان برای جمع آوری این امکان و هشدارهای کارشناسان این حوزه در مورد عوارض استعمال دخانیات که مقدمه‌ای بر ورود به مسیر پر آسیب مواد مخدر است.

نقش تأثیرگذار خانواده‌ها

وی در ادامه بیان می‌کند: از منظر روانشناسی، قلیان خود انگیزه و کشاننده اصلی نیست و کشاننده اصلی عوامل دیگری است که مهم‌ترین آنها خوشقلیان خود انگیزه و کشاننده اصلی نیست و کشاننده اصلی عوامل دیگری است که مهم‌ترین آنها خوش گذرانی است که به تدریج جنبه اعتیاد پیدا می‌کند گذرانی است که به تدریج جنبه اعتیاد پیدا می‌کند. جالب آنکه جوانان و دخترانی که در این مکان‌ها مشغول مصرف قلیان هستند علت این امر را نبود تفریحات جالب و مکان‌های تفریحی بیان می‌کنند که در اکثر موارد، چنین تفکری پشت یک بی مسئولیتی پنهان است که ریشه در خانواده‌های آنان دارد.

اصغرنژاد، نقش خانواده‌ها را در کشیده شدن جوانان به سمت این حوزه خطرناک قابل اهمیت دانسته و به خبرنگار مهر می‌گوید: باید از خانواده‌ها گلایه مند بود که بی تفاوت نسبت به فرزند خود، او را بی کنترل و بی نظارت به حال خود رها کرده‌اند و صحبت از اعتماد به فرزندان خود می‌زنند و اظهار روشنفکری نیز دارند.

نبود رابطه عاطفی مناسب میان پدر و دختر

جوانی که ارتباط عاطفی مناسبی با والدین به خصوص پدر خود ندارند در مکان‌های نامناسب و با افراد نامناسب، این حس را ارضا می‌کنندوی ادامه می‌دهد: دختران جوانی که ارتباط عاطفی مناسبی با والدین به خصوص پدر خود ندارند در مکان‌های نامناسب و با افراد نامناسب، این حس را ارضا می‌کنند که از پیامدهای چنین اقدامی، می‌توان به وابستگی عاطفی به افراد نامطمئن و نالایق اشاره کرد که زمینه ساز بسیاری دیگر از آسیب‌ها را فراهم می‌کند؛ دختر جوانی که وابستگی پیدا کرده است ممکن است نتواند در برابر خواسته‌های نفر مقابلش به علت ترس از دست دادن او نه بگوید.

این روانشناس بالینی اضافه می‌کند: در هر صورت آنچه که مشخص است این است که ورود به سفره‌خانه‌های سنتی و کشیدن قلیان برای دختران، چندان سخت هم نیست و یکی از علت‌های اصلی این امر، این است که هزینه زیادی برای آنها ندارد و می‌توانند با هزینه خیلی کم به تفریحات خودشان بپردازند و خیلی از دردسرهای تفریحات بیرون از آنجا را نداشته باشند.

وی معتقد است که یکی دیگر از علت‌های مصرف دخانیات در دختران، این است که فکر می‌کنند هیچ وابستگی به دخانیات ندارند و هر زمان اراده کنند می‌توانند آن‌را کنار بگذارند غافل از اینکه چه وابستگی خطرناکی گریبان گیر آنها شده و یا خواهد شد.

به دنبال شخصیت نمایشی بودن و در نظر گرفتن یک ژست اجتماعی

وی ادامه می‌دهد: اگر از منظر روانشناسی شخصیت به این مسئله بپردازیم، دختران در این امر به دنبال یک شخصیت نمایشی هستند که ناشی از کمبود عزت نفس یا وجود عقده‌های حقارت در آنهاست و یک نوع نمایش صوری قوی و مستقل بودن که فقط برای خودشان و گاهی برای همسالان معنی می‌دهد. حتی خیلی از آنها از ترس تحقیر و اندوه شدن از جمع دوستان و برای همنوا شدن با آنها، خود را در قالب چنین شخصیتی معرفی کرده و نوعی ژست اجتماعی برای خود در نظر می‌گیرند.

اصغر نژاد در پایان، با تأکید بر نقش تأثیرگذار یادگیری شیوه‌های فرزند پروری در کاهش آسیب‌های اجتماعی، بیان می‌کند: علاوه بر خانواده‌ها، رسانه‌های اجتماعی و به خصوص شبکه‌های اجتماعی در توسعه فرهنگ زندگی سالم و دور از دخانیات و محیط‌های آلوده، تمامی امکانات خود را بسیج کنند. هم چنین جایگزین مناسب و تفریحات جذاب و سودمندتری برای جوانانی که در این وادی گرفتار شده‌اند باید در نظر گرفت تا دختران و زنان ایرانی به آنچه که در شأن و منزلت خودشان است آگاه‌تر باشند و اما اینکه یادمان باشد ترک عادت‌های بد، انگیزه‌های خوب می‌خواهد.

انسان موجودی اجتماعی است حضورش در هر مکانی باعث می‌شود تا رفتارهای وی بر اساس آن مکان شکل بگیرد. وضعیت فعلی قهوه‌خانه‌ها نشان دهنده این است که این مکان‌ها بیشتر مورد توجه گروه‌های مختلف فرهنگی است، در نتیجه می‌توان به شکل گیری خرده فرهنگ‌ها در این مکان‌ها اشاره کرد.

حال معنای واقعی قهوه خانه از دست رفته و جوانان با خو گرفتن با این محیط، ارزش‌ها و هنجارها را نادیده می‌گیرند که نتیجه آن کشیده شدن به سمت اعتیاد است.

در حال حاضر این مکان‌ها به معضلی تبدیل گشته که این در نتیجه غفلت مسئولین و شاید خانواده‌هایی است که فرزندانشان در چنین مکان‌هایی حضور می‌یابند که باید مورد توجه جدی قرار گیرد که در این راستا می‌توان با توسعه‌ی اماکن ورزشی و تفریحات سالم، جوانان و نوجوانان را به این سمت سوق داد تا بیشتر از این با سلامتی خود بازی نکنند.