جاوید شاهوردیف عضو اتحادیه عمومی مرکزی آذربایجان برای توسعه اصلاحات دموکراتیک در مقاله ای اختصاصی برای شرح آنلاین درباره برنامه دولت جمهوری آذربایجان برای قره باغ و زنگزور شرقی می نویسد: تضمین توسعه پایدار جمهوری آذربایجان، توسعه بخش غیرنفتی، احیای قره‌باغ و شرق زنگزور و ادامه اصلاحات در زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی اولویت‌های سیاست دولت است. فرمانده کل قوا که نام خود را به عنوان یک فرمانده پیروز در تاریخ ۲۰۰ ساله گذشته جمهوری آذربایجان که تمامیت ارضی و حاکمیت آن را توانسته به طور کامل اعاده کند، به آرزوی وطن و سرزمین پناهندگان سابق ما پایان داد. امروز، آوارگان داخلی و مردم ما تحت رهبری رئیس دولت جمهوری آذربایجان، قره باغ و شرق زنگزور را احیا می کنند و به این سرزمین ها جان می بخشند.

«قره باغ و شرق زنگزور پشتوانه جدیدی برای توسعه اقتصادی آذربایجان خواهد بود.» این نظرات را رئیس جمهور الهام علی اف در سخنرانی خود در مراسم ادای سوگند که در ۱۴ فوریه برگزار شد، بیان کرد. رئیس‌جمهوری آذربایجان تاکید کرد: «پروژه‌های کشاورزی، انرژی‌های تجدیدپذیر و گردشگری در این مناطق حمایت زیادی از بخش غیرنفتی خواهد داشت.»

زیرساخت‌های اجتماعی در قره‌باغ و زنگزور شرقی ایجاد می‌شود، بیمارستان‌ها، مدارس، امکانات ورزشی، جاده‌ها، تونل‌ها، پل‌ها، راه‌آهن ساخته می‌شوند. کل صنعت برق بازسازی شده است، دو فرودگاه بین المللی افتتاح شده و فرودگاه سوم در لاچین افتتاح می شود. هدف این است که مناطقی را که باید به زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور بازگردانده شوند، تحریک رشد اقتصادی مبتنی بر مشارکت عمومی-خصوصی و ایجاد یک پایگاه نهادی برای اجرای اهدافی مانند تضمین سکونتگاه پایدار، ایجاد کنند. وقتی صحبت از زیرساخت های لازم می شود، علاوه بر جاده و آب، تامین برق و گاز نیز در پیش زمینه است. سطح کار انجام شده در ارتباط با تامین برق در مناطق آزاد شده واقعا چشمگیر است.

در مجموع زمین های آزاد شده جمهوری آذربایجان، ظرفیت تولید و کشاورزی بالایی دارد. در این راستا مناطق اقتصادی قره باغ و شرق زنگزور پس از بازسازی، سهم ویژه ای در توسعه اقتصادی آذربایجان خواهند داشت و به لوکوموتیو جدید توسعه تبدیل خواهند شد. پس از احیا، شکل گیری تولید در مناطق ما منجر به افزایش سهم قره باغ و شرق زنگزور در اقتصاد آذربایجان به ۸ درصد خواهد شد.

خاک حاصلخیز، طبیعت غنی منطقه اقتصادی قره باغ و شرق زنگزور از جمله منابع آبی، با ایجاد امکان توسعه در زمینه های مختلف کشاورزی، بهره وری را افزایش می دهد. سرزمین های آزاد شده علاوه بر پتانسیل اقتصادی، سهم ویژه ای در بخش کشاورزی به ویژه در تولید گندم و غلات دارند. سازماندهی تولید غلات با بهره وری بالاتر در فضولی، آغدام و سایر مناطق امکان پذیر است.

برآوردهای اولیه نشان می دهد که در مرحله پس از بازسازی، امکان کشت محصولات کشاورزی به ارزش یک میلیارد منات در این مناطق وجود خواهد داشت که بخش قابل توجهی از آن را گندم و غلات تشکیل می دهد. ایجاد مزارع جدید به جای مزارع سنتی هم اکنون در این مناطق آغاز شده است. یکی از آنها ایجاد پارک های کشاورزی است. برای این منظور شرایطی برای سرمایه گذاری شرکت های خارجی در منطقه فراهم شده است. افتتاح مجتمع “کشاورزی هوشمند” به نام “دوست آگروپارک” که سرمایه گذاری مشترک شرکت های ترک و آذربایجانی در منطقه زنگیلان است نیز گویای این موضوع است. این پارک کشاورزی که به طور مشترک توسط روسای جمهور ترکیه و آذربایجان افتتاح شد، عمدتاً به دامپروری و کشاورزی می پردازد.

مناطق آزاد شده همچنین غنی از منابع انرژی تجدیدپذیر هستند و موقعیت جغرافیایی مطلوب این مناطق امکان استفاده کافی از این پتانسیل را فراهم می کند. بر اساس برآوردهای اولیه، پتانسیل بیش از ۷۲۰۰ مگاوات انرژی خورشیدی و تا ۲۰۰۰ مگاوات انرژی بادی در مناطق آزاد شده وجود دارد. مناطق فضولی، جبرائیل، زنگیلان سرشار از پتانسیل انرژی خورشیدی و مناطق لاچین و کلبجر که عمدتاً مناطق کوهستانی هستند، سرشار از انرژی باد هستند.

توافقنامه اجرایی مربوطه قبلاً در مورد پروژه انرژی خورشیدی ۲۴۰ مگاواتی در منطقه جبرائیل امضا شده است. پروژه احداث نیروگاه بادی ۴۰۰ مگاواتی در حریم منطقه لاچین و کلبجر در نظر گرفته شده است. علاوه بر این، مناطق آزاد شده از اشغال توسط رئیس جمهور کشور نیز منطقه “انرژی سبز” اعلام شد. در همین راستا، مفهوم «منطقه انرژی سبز» در چارچوب توافق نامه امضا شده بین وزارت نیرو و شرکت ژاپنی TEPSCO در ۶ می ۲۰۲۱ توسعه یافت. کریدور زنگزور در کنار سایر پروژه های زیربنایی نقش مهمی در صادرات انواع انرژی خواهد داشت. قرار است در آینده از طریق این کریدور انرژی به ترکیه و اروپا صادر شود.

بنابراین، ایجاد هاب انرژی « جبرائیل»، صادرات انرژی الکتریکی به ترکیه و بازار اروپا با عبور از کریدور زنگزور به نخجوان، نقش اقتصادی و ژئوپلیتیکی جمهوری آذربایجان را بیش از پیش افزایش داده و به اقتصاد کمک می‌کند.

توسعه کشور ما

به برکت نعمات الهی، منطقه آزاد شده قره باغ و شرق زنگزور از نظر پتانسیل گردشگری بسیار غنی است. مناطقی با تمام زیبایی ها چه از نظر منابع طبیعی و چه در توسعه مراکز صنعتی نقش مهمی در اقتصاد کشور خواهند داشت.

در نتیجه اصلاحات و پروژه های بزرگ انجام شده توسط دولت، در آینده نزدیک، قره باغ نه تنها در قفقاز جنوبی، بلکه در سراسر جهان به دلیل فرصت های گردشگری شناخته خواهد شد. کار در مناطق آزاد شده به سرعت ادامه دارد. توسعه انواع گردشگری با توجه به شرایط موجود در این مکان ها امکان پذیر است. پایگاه های گردشگری ایجاد شده نیز تاثیر مثبتی بر سبک زندگی مردم محلی خواهد داشت. زیرا گردشگرانی که به این منطقه می آیند در خانه های شخصی و همچنین هتل ها و آسایشگاه ها اقامت خواهند داشت.

پتانسیل گردشگری قره باغ بسیار غنی است، همه فرصت ها برای توسعه اکوتوریسم، گردشگری کوهستان، گردشگری زمستانی، گردشگری شکار و گردشگری سلامت وجود دارد.

موقعیت جغرافیایی منطقه نیز برای تشکیل پایگاه های گردشگری در قره باغ و منطقه زنگزور شرقی به سبک مدرن تر بسیار مطلوب است.

این منطقه باستانی آذربایجان دارای پوشش گیاهی و جانوری، آشپزی، آثار تاریخی فرهنگی و مذهبی، قلعه های باستانی، پل ها، جنگل ها، چشمه ها و… است. با دیدنی های خود گردشگران را جذب خواهد کرد. در قره باغ که از نظر منابع طبیعی غنی است، می توان انواع مختلف گردشگری خارجی، گردشگری کشاورزی و گردشگری سبز را سازماندهی کرد. همه اینها چشم انداز وسیعی را برای توسعه گردشگری ایجاد می کند. منطقه کلبجر مکانی ایده آل برای گردشگری زمستانی است. ایجاد زیرساخت های گردشگری در قالب ارتباطات متقابل در سرزمین های آزاد شده از اشغال ما بسیار مهم است. شوشا یکی از شهرهای نمادین گردشگری آذربایجان خواهد بود. بناهای تاریخی و معماری منحصر به فرد شوشا، مروارید فرهنگ آذربایجان، امکان ایجاد مسیرهای جدید گردشگری را فراهم می کند.

قله قیرخ قیز واقع در منطقه لاچین قره باغ

به ویژه مناطق کلبجر و لاچین دارای امداد کوهستانی مرتفعی برای توسعه اکوتوریسم و ​​انواع گردشگری است. منطقه قره باغ به ویژه از نظر آبهای معدنی غنی است. ایستیسو پایین، قوتورسو، ایلیگسو، شیرلان، تورشسو و بسیاری از چشمه های معدنی وجود دارد. چشمه معدنی شفابخش لاچین، «ایلیگسو» دارای طیف وسیعی از فرصت های تفریحی است، ذخیره گاه طبیعی لاچین با مساحتی بیش از ۲۱۰۰۰ هکتار، سرشار از گیاهان و جانوران، فرصت های گردشگری این مناطق را گسترش خواهد داد. حتی قبل از اشغال دو آسایشگاه بزرگ با اهمیت عمومی در شهرک «ایستیسو» کلبجر فعالیت می کردند. درمان بیماری ها با آب های معدنی «ایستیسو» در اینجا امکان پذیر بود. حتی یک استراحتگاه و یک کارخانه آب معدنی در آنجا ساخته شد. آن شرکت های صنعتی و تعدادی از مناطق تفریحی در نتیجه کارهای ساختمانی عمده بازسازی خواهند شد.

به گفته کارشناسان، زمین کلبجر امکان ساخت شگفت‌انگیزترین شاهراه‌های جهان و ایجاد جالب‌ترین خدمات گردشگری را می‌دهد؛ از این نظر می توان در آینده بزرگترین مرکز گردشگری قفقاز را ایجاد کرد. از آنجایی که این منطقه سرشار از آب های معدنی است، نقش مهمی در ساماندهی گردشگری پزشکی کشورمان خواهد داشت.

فرصت های گسترده ای برای توسعه گردشگری در قره باغ وجود دارد. پتانسیل گردشگری قره باغ بسیار غنی است، همه فرصت ها برای توسعه بسیاری از انواع گردشگری وجود دارد – اکوتوریسم، گردشگری کوهستان، گردشگری زمستانی، گردشگری شکار، گردشگری سلامت. استراتژی توسعه گردشگری و مفهوم مناطق آزاد شده از اشغال توسط آژانس دولتی گردشگری تدوین شده است. وظیفه اصلی برای تحقق این فرصت ها، بازسازی مناطق ویران شده توسط دشمن در نزدیک به ۳۰ سال است. پس از تامین امنیت مناطق آزاد شده و احداث شاهراه های اصلی، هجوم گردشگران داخلی و خارجی به قره باغ پیش بینی می شود. منطقه قره باغ در سال های آینده با رتبه اول خود در گردشگری آذربایجان متمایز خواهد شد. از این حیث، یکی از گام های مهم در راستای توسعه گردشگری در منطقه، نوسازی زیرساخت های راه و احداث آن بر اساس نیازهای روز است. به همین منظور اولین فرودگاه بین المللی در فضولی ساخته و مورد بهره برداری قرار گرفت که به آن دروازه هوایی قره باغ می گویند.

فرودگاه های بین المللی زنگیلان و لاچین نیز در راستای توسعه گردشگری از اهمیت بالایی برخوردار هستند.

در عین حال، «مسیر گردشگری آلبانی قفقاز» نقش مهمی در افشای دروغ های ارمنی که تاریخ قره باغ را جعل می کند، ایفا خواهد کرد. مسیر بر اساس توصیه های دانشمندانی که آلبانی قفقاز را مطالعه می کنند تهیه شده است. مسیر فرهنگ آلبانی ۳ کریدور اصلی آذربایجان – باکو-شکی-زاگاتالا، گنجه-قزاق و قره باغ را در بر می گیرد. آثار فرهنگ آلبانیایی در قره باغ و شرق زنگزور بیشتر است. میراث غنی آلبانی قفقاز در اینجا وجود دارد که شامل معابد، کلیساها، سنت ها و غیره است.

لازم به ذکر است مسیر گردشگری که در رکاب فرهنگ کهن آلبانی ایجاد خواهد شد در راستای ارتقای ظرفیت های غنی و تاریخی گردشگری کشورمان و همچنین قره باغ از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود.

به منظور ارتقای پتانسیل گردشگری موجود قره باغ، کار فشرده در راستای ایجاد زیرساخت های گردشگری لازم ادامه دارد. باید تاکید کرد که گردشگری علاوه بر جنبه تبلیغاتی، جنبه اقتصادی نیز دارد. گردشگران در قره باغ استراحت خواهند کرد، از زیبایی های طبیعت، آثار فرهنگی-تاریخی و محیط مساعد ایجاد شده لذت خواهند برد و با ساختمان هایی آشنا می شوند که به عنوان نمایشگاهی برای نشان دادن نتایج اشغال در سرزمین های ما مانند آغدام، جبرائیل و فضولی به نمایش گذاشته می شود. همه خواهند دید که قره باغ توسط بربرهای ارمنی در چه وضعیتی قرار گرفت و آنها شاهد خواهند بود که چگونه توسط مالکان واقعی بهبود یافته است.

به طور کلی برنامه های گسترده ای برای توسعه گردشگری در قره باغ و شرق زنگزور وجود دارد. پیش بینی می شود با احتساب گردشگران داخلی و خارجی، قره باغ در ۴ سال آینده پذیرای یک میلیون نفر باشد.

جاوید شاهوردیف

اتحادیه عمومی مرکزی آذربایجان برای توسعه اصلاحات دموکراتیک