در جنگ ۴۴ روزه ارمنستان و آذربایجان در سال ۲۰۲۰، جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ مواضع عقلانی و منطبق با موازین بین‌المللی، ورود فعال خود را در بحران قفقاز جنوبی به نمایش گذارد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در سخنانی در سیزده آبان ۱۳۹۹ مواضع اصولی کشور را بیان و بر پنج نکته مهم تأکید کردند. تسریع در پایان دادن به جنگ تلخ در شمال ایران، آزادسازی تمام اراضی آذربایجان اشغال شده توسط ارمنستان، ضرورت حفظ مرز‌های بین‌المللی، حفظ امنیت و حقوق ارامنه ساکن در خاک آذربایجان و دور کردن تروریست‌های تکفیری از مرز‌های ایران، پنج موضع اصولی ایران بود.

در اجرای این مواضع، جمهوری اسلامی ایران از تمامیت ارضی جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان حمایت کرد که نتیجه آن بازگرداندن قره باغ به آذربایجان و حفظ استان سیونیک در تمامیت ارضی ارمنستان بود. در واقع ایران اجازه نداد مرز‌های بین‌المللی دو کشور شیعه جهان یعنی مرز ایران – ارمنستان و مرز آذربایجان-ارمنستان با نقض تمامیت ارضی ارمنستان و تجزیه قره باغ، تغییر یابد. تروریست‌های تکفیری هم پس از هشدار ایران از مرز‌های ایران گریختند.

ایران همچنان موضوع حمایت از حقوق ارامنه در خاک آذربایجان را دنبال کرد و این موضوع کماکان در دستورکار سیاست خارجی قرار دارد. خلف خلف اف دستیار ویژه رئیس جمهور آذربایجان در دیدار با وزیرامورخارجه کشورمان، سیاست‌های دولت جمهوری آذربایجان در حمایت از حقوق ارامنه و غیرنظامیان این منطقه را تشریح کرد و تضمین آزادی و حقوق و تأمین مایحتاج زندگی ارامنه قره باغ را اولویت دولت آذربایجان عنوان کرد. مهم‌ترین نکته این بود که مقامات آذربایجان در دیدار‌های دوجانبه با مقامات ایرانی قول داده و تاکید کرده اند که به دنبال تغییر مرز‌های بین‌المللی نیستند.

مسوولین ایرانی همچنین در دیدار با مقامات آذربایجان و ارمنستان با تبیین سیاست اصولی و تغییر ناپذیر جمهوری اسلامی در توسعه همکاری و تعامل با همسایگان و ایجاد منطقه‌ای عاری از هرگونه تنش و درگیری، گفتگو‌های صریح و سازنده را میان کشور‌های منطقه، بسترساز امنیت پایدار، توسعه متوازن و رفاه و آسایش مردم دانستند. در این دیدار‌ها همچنین بر ضرورت تداوم تعاملات و همکاری‌های اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران وجمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان و ضرورت افزایش مبادلات تجاری مشترک و ارتقای سطح روابط در همه حوزه‌ها اعلام شد.

در سایه اجرای مواضع اصولی ایران، جنگ تلخ در شمال کشور خاتمه یافت، تمام اراضی اشغالی آذربایجان از جمله قره باغ آزاد شدند، مرز‌های بین‌المللی بدون تغییر ماند، تکفیری‌های تروریست از مرز‌های ایران دور شدند و زمینه‌های لازم برای حفظ امنیت ارامنه فراهم آمد. این تحولات باعث شد که ایران به عنوان یک بازیگر فعال و تاثیرگذار شناخته شود و سفر‌های اخیر مقامات آذربایجان و ارمنستان به تهران حکایت از اعتماد آن‌ها به صداقت جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک شریک مطمئن و دارای نقش سازنده، در برقراری و پایداری صلح در قفقاز دارد.