روابط ترکیه و اسرائیل وارد خطرناک‌ترین مرحله خود در دهه‌های اخیر شده و هر دو طرف اکنون آشکارا از احتمال رویارویی نظامی صحبت می‌کنند. آنچه با تنش‌های دیپلماتیک بر سر غزه آغاز شد، اکنون به یک رقابت استراتژیک گسترده تبدیل شده است.

آغاز جنگ 12 روزه بین جمهوری اسلامی ایران و رژیم صهیونیستی در 23 خرداد ماه 1404 نقطه عطف توجهات سیاسی و رسانه ای جهان بود. دیپلمات های ایرانی چندین هفته بود که در مذاکره غیرمستقیم با دولت ایالات متحده آمریکا بودند و دولت عمان می کوشید تا نقشی سازنده در این بین ایفا کند، اما همان گونه که رهبر معظم انقلاب نیز پیشتر تاکیده فرموده بودند: «این مذاکرات یک فریب بود».

پنج سال از اعلام طرح «صلح ابراهیم» توسط ایالات متحده و رژیم صهیونیستی گذشته است؛ طرحی که با هدف عادی‌سازی روابط اسرائیل با برخی کشورهای عربی و ایجاد ائتلافی علیه ایران و محور مقاومت شکل گرفت. هدف اصلی آن، شکستن قبح رابطه با اسرائیل در منطقه بود.

از سال ۲۰۱۴ تا کنون که رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه است، شاهد تغییرات زیادی در این کشور بوده‌ایم. با توجه به تحولات اخیر، می‌توان به دیکتاتوری کامل او اشاره کرد. بازداشت اکرم امام‌اوغلو، رقیب جدی اردوغان، خشم مردم ترکیه را چندین برابر کرده و منجر به اعتراضات گسترده‌ای در استانبول، ازمیر و سایر شهرها شده است.

تشدید تنش‌های تجاری میان ایالات متحده و شرکای اصلی آن، از جمله چین و اتحادیه اروپا، نه تنها بازتابی از اختلافات اقتصادی، بلکه نشانه‌ای از رقابت استراتژیک برای تعیین قواعد بازی جهانی است.

سید احمد کاظمی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: راهکار تحقق این رسالت تاریخی برای صیانت از حقوق زبان آذری، اراده و عزم ملی همه ایران دوستان از جمله آذری‌های شریف، برای تبیین و جهاد علمی و همچنین مطالبه از نهاد های ذیربط برای کوتاه کردن دست اشخاص و محافلی هست که در پوشش دفاع از هویت و زبان آذربایجانی، در روز روشن، برای پیمانکاران نظم آنگلوساکسونی مزدوری می‌کنند.

جمهوری آذربایجان به همراه متحد نزدیک خود ترکیه در تلاش است تا روابط جدیدی را با رهبران جدید سوریه تعریف کند. ولی کالجی می نویسد: پیامد مهم و بلندمدت این تحول، همسویی بیشتر سوریه، ترکیه و جمهوری آذربایجان در قفقاز جنوبی خواهد بود.

کارشناس سیاسی آذری می گوید: تأکید رئیس‌جمهور پزشکیان بر احترام ایران به تمامیت ارضی کشورهای منطقه قفقاز در ایروان به‌عنوان پیامی مثبت تعبیر شد، مبنی بر اینکه تهران اجازه نخواهد داد تعیین مرزهای ایران و آذربایجان برخلاف منافع ارمنستان انجام شود و همچنین اجازه نخواهد داد “دالان زنگزور” با زور باز شود.

پس از انتخاب مجدد ترامپ، وی در مدت زمان کوتاهی، همانطور که انتظار میرفت تغییرات بنیادین و بی سابقه ای در روابط بین الملل، بالاخص روابط اقتصادی را رقم زد. در دوره ریاست جمهوری قبلی، وی فشار بر چین و ایران را سرلوحه سیاست خارجه ایالات متحده قرار داده بود، ولی این بار شمشیر را از رو برای اتحادیه اروپا هم بسته است.

فیدان کار را به جایی رسانده که به صراحت ایران را تهدید می‌کند که اگر به حمایت از گروه‌های مخالف ترکیه ادامه دهد، ترکیه نیز از گروه‌های مخالف ایران حمایت خواهد کرد. این تهدید نشان‌دهنده افزایش تنش بین دو کشور است.